Jan Smuts was een van de weinigen die de relativiteitstheorie van Albert Einstein kon bevatten, aldus Einstein zelf. Daarmee is niet gezegd dat de Zuid-Afrikaanse generaal, die ook tekende voor het holisme als filosofie, ten diepste de Grote Oorlog kon doorgronden.
Wie de oorlog wilde winnen, moest de mitrailleur uitschakelen. Die les had Ernest Swinton al in de Tweede Boerenoorlog geleerd. Als in Europa de oorlog losbarst en Swinton wordt aangesteld als de oorlogscorrespondent van het Britse leger, komt hij met het antwoord: een gepantserde tractor die over loopgraven heen walst. De tank gaat het levenslicht zien.
‘Larger than life’ is sir Winston Churchill, groter dan de Grote Oorlog ook. Hij is in 1940 niet zoveel anders dan in 1914: klaar voor de strijd. Maar de man die Hitler ging stoppen, had als minister in de Eerste Wereldoorlog vooral hoon geoogst. Uit op eerherstel ging hij zelf bij Ploegsteert meevechten, onder het motto ‘als je niet kunt lachen, grijns dan’.
De oorlog kon jaren gaan duren. Lord Kitchener had ervoor gewaarschuwd, in augustus 1914, maar hij was weggehoond. De koloniale ijzervreter bleek ook geen man voor de politiek te zijn. Het zou niet Kitcheners oorlog worden. Het jaar 1916 bracht behalve Kitcheners dood ook de dienstplicht en de Somme.
Veertien Achttien 